NASA’nın yeni jenerasyon uzay teleskobu SPHEREx, haftalar süren hazırlık ve kalibrasyon sürecinin akabinde 1 Mayıs prestijiyle bilimsel misyonuna resmen başladı. Yörüngeden tüm gökyüzünü tarayacak olan teleskop, her gün 3.600 eşsiz görüntü yakalayarak kozmosun en kapsamlı üç boyutlu haritasını oluşturmayı hedefliyor. NASA, SPHEREx’in yakaladığı birinci görselleri de paylaştı. Eşi gibisi görülmemiş bir gökyüzü haritası
11 Mart’ta fırlatılan SPHEREx (Spectro-Photometer for the History of the Universe, Epoch of Reionization, and Ices Explorer), 25 aylık görev mühleti boyunca Dünya etrafında 11.000’den fazla cins atacak. Günde ortalama 14,5 defa kutuplar üzerinden geçerek yaptığı müşahedeler, sadece belli bölgeleri değil, tüm gökyüzünü kapsayacak formda planlandı. Günler geçtikçe ve Dünya, Güneş etrafında hareket ettikçe, SPHEREx’in görüş alanı da değişecek, böylelikle altı ay sonra gözlemevi uzaya her istikametten bakmış olacak.
Her bir imgede, teleskobun altı farklı dedektörü farklı dalga uzunluklarında ışık yakalayarak eşzamanlı altı farklı fotoğraf oluşturuyor. Bu imajlar, ışığın spektrumuna ayrılarak kozmik kaynakların özelliklerini açığa çıkaran spektroskopi tekniğiyle tahlil ediliyor. SPHEREx’in çektiği yüz binlerce manzara dijital olarak bir ortaya getirilerek iki yıl içinde dört adet gökyüzü haritası oluşturulacak. 
Üstte SPHEREx ile uzayın birebir pozisyonunun farklı dalga uzunluğunda yakalandığı görseller yer alıyor. Birinci görselde is yahut dumana emsal bir molekülden oluşan bir toz bulutu görülürken ikinci görselde bu yok. Zira SPHEREx, bu sefer tozun ışımadığı farklı bir dalga uzunluğunu kullanıyor. İçeriğin sonundaki görüntüde ise Büyük Macellan Bulutu yer alıyor. Büyük Patlama’nın çabucak sonrası araştırılıyor
SPHEREx’in ana maksatlarından biri, cihanın oluşumunun birinci saliselerinde gerçekleştiği düşünülen “kozmik enflasyon” olayına dair ipuçlarını ortaya çıkarmak. Cihanın atomdan bile küçük bir noktadan, trilyon kat trilyon büyüklüğe genişlemesine neden olan bu kısa fakat ağır periyot, hala büyük ölçüde gizemini koruyor. NASA’ya nazaran bu bilmecenin yanıtı galaksilerin pozisyonlarında yatıyor. Şimdiye kadar bilinen hiçbir olay, kozmik enflasyonu başlatmak için gereken muazzam enerjiyi açıklayamıyor. Bu yüzden bu olayı incelemek, kozmosun nasıl çalıştığını daha derinlemesine anlamak için eşsiz bir fırsat sunuyor.
SPHEREx sadece galaksilerin pozisyonlarını değil, birebir vakitte bu yapıların bileşimini de ortaya çıkaracak. 102 farklı kızılötesi dalga boyunda müşahede yapabilen teleskop, insan gözüyle görülemeyen ışınları tahlil ederek uzak galaksilere olan aralıkları, vakit içindeki ışık dağılımını ve yıldızlararası bulutlardaki hayat bileşenlerini tespit edecek.
Bu kapsamda SPHEREx’in, Samanyolu Galaksisi’nde 9 milyondan fazla yıldızlararası bulutu inceleyerek su ve öbür yaşamsal moleküllerin dağılımını haritalandırması bekleniyor. Bilim insanları, Dünya’nın okyanuslarındaki suyun kökeninin Güneş’in oluştuğu yıldızlararası buluttaki buzlu toz tanelerine dayandığını düşünüyor.
YORUM