Güneş Sistemi’nde kayıp dev: Dokuzuncu Gezegen’in ipuçları bulundu

Gökbilimciler, uzun müddettir varlığı yalnızca teorilerle desteklenen Dokuzuncu Gezegen’in izine nihayet rastlamış olabilir. Tayvan’daki National Tsing Hua Üniversitesi’nden Terry Long Phan liderliğindeki grup, 23 yıl ortayla elde edilen iki kızılötesi gökyüzü verisini karşılaştırarak, Güneş’ten yüzlerce astronomik ünite (AU, Dünya ile Güneş ortasındaki ortalama mesafe) uzaklıkta yavaşça hareket eden gizemli bir cisme ulaştı. Elde edilen bulgular, Dokuzuncu Gezegen’e dair şimdiye kadarki en güçlü veriler olabilir.

2016 yılında Caltech’ten Michael Brown ve Konstantin Batygin’in ortaya attığı Dokuzuncu Gezegen hipotezi, Neptün ötesindeki Kuiper Kuşağı’nda gözlemlenen sıra dışı yörüngeleri açıklamak için geliştirilmişti. Plüton üzere cüce gezegenlerin ve başka buzlu cisimlerin alışılmadık hizalanmaları, uzaklarda büyük bir gök cisminin yerçekimsel tesiriyle açıklanıyordu. Lakin bu cisim çok uzakta olduğu için direkt tespiti son derece sıkıntı.

Arşiv datalarından sürpriz çıktı

Phan ve grubu, NASA’nın 1983 yılında gerçekleştirdiği Infrared Astronomical Satellite (IRAS) taraması ile Japonya’nın 2006-2011 yılları ortasında misyon yapan AKARI uydusunun bilgilerini inceledi. Amaç, IRAS datalarında görülen bir cismi AKARI bilgilerinde yaklaşık 23 yıl sonraki pozisyonuyla eşleştirmekti. Takım, bilinen cisimleri eledikten sonra hesaplamalara epey uyan bir aday tespit etti. Bu; Dokuzuncu Gezegen’e işaret ediyordu.

Yavaş hareket eden, parlaklığı düşük bu cisim, hem IRAS hem de AKARI müşahedelerinde yer alıyor. Üstelik AKARI bilgilerindeki yıllık paralaks tesiri de dikkate alınarak yapılan inceleme, bu gökcismine dair güvenilirliğin artmasını sağladı. Lakin yörüngesi şimdi net değil; bu nedenle gezegenin kimliğini katılaştırmak için daha fazla müşahede gerekiyor.

Şüpheler de var

Caltech’ten astronom Brown — 2016’da Dokuzuncu Gezegen hipotezini birinci ortaya atan isimlerden biri — yeni çalışmada tespit edilen kızılötesi noktanın sahiden Dokuzuncu Gezegen olduğuna ikna olmuş değil. Çalışmaya direkt katılmayan Brown, Science mecmuasına yaptığı açıklamada, sinyalin yörüngesini hesapladığını ve cismin Güneş Sistemi’nin düzlemine yaklaşık 120 derece eğimli bir yörüngede bulunduğunu belirtti. Meğer Dokuzuncu Gezegen’in öngörülen eğimi sırf 15 ila 20 derece. Bu büyük fark, kelam konusu cismin bilinen gezegenlerin yörünge düzleminden hem açı hem istikamet bakımından büsbütün farklı bir biçimde hareket ettiğini gösteriyor. “Bu onun orada olmadığı manasına gelmiyor, fakat Dokuzuncu Gezegen olmadığı manasına geliyor,” diyen Brown, bu cismin Güneş Sistemi üzerindeki tesirler açısından beklenen özellikleri taşımadığını vurguladı.

Tespit için ek müşahedeler gerekiyor

Öte yandan Phan, “Adayın pozisyonunu öğrendikten sonra, mevcut büyük optik teleskoplarla daha uzun bir pozlama onu tespit edebilir” dedi. Bilhassa Şili’deki dört metrelik Blanco teleskobuna bağlı Dark Energy Camera, bu müşahedeler için uygun araçlardan biri. Önümüzdeki yıllarda devreye girecek olan Vera C. Rubin Gözlemevi ve Nancy Grace Roman Uzay Teleskobu üzere yeni kuşak müşahede araçları bizi Dokuzuncu Gezegen’e yaklaştırabilir.

Phan’ın tahliline nazaran kelam konusu cisim, Neptün’den bile daha büyük olabilir. Bu da bilim insanlarını şaşırtan bir gelişme zira birinci başta “süper-Dünya” boyutlarında bir gezegen aranıyordu.

Önceki araştırmalar, Jüpiter ve Satürn boyutundaki gezegenlerin çok uzak uzaklıklarda bile tespit edilebildiğini ortaya koysa da Neptün büyüklüğünde bir gezegen gözden kaçmış olabilir.

Nereden geldi?

Potansiyel Dokuzuncu Gezegen’in somut keşfi için en büyük manilerden birisi yörüngesi ve haliyle pozisyonu. Araştırmacılara nazaran Güneş’ten yaklaşık 280 AU ile 1,120 AU arasında bir uzaklıkta bulunuyor.

Bu potansiyel gezegenin kökeni de bir öbür gizem. Şayet nitekim Güneş Sistemi’ne aitse, başlangıçta gaz devlerinin oluştuğu bölgede şekillenip daha sonra Jüpiter ya da Satürn üzere büyük gezegenlerin çekim tesiriyle dışa savrulmuş olabilir. Bir diğer ihtimalse, Güneş’in çok erken devirlerinde diğer bir yıldız sisteminden kopup yakalanmış “serseri bir gezegen” olması.